พิธีกวนข้าวทิพย์สืบสานประเพณีไทย ภาคกลาง ในสมัย สมเด็จพระนารายณ์มหาราช สำหรับชาภาคกลางประเพณีที่คุ้นเคยกันเป็นอย่างดีและถือปฏิบัติกันมา ยาวนานตั้งแต่ครั้งโบราณ คือ ประเพณีกวนข้าวทิพย์ หรือการกวนข้าวมธุปายาส ซึ่งเป็นประเพณีทางพุทธผามกับพราหมณ์ โดยมีความเชื่อ ถึงว่าสามารถถวายให้พระภิกษุสงฏฆฺ์ และ บูชาพระรัตนตรัย ตลอดต้นเป็นการส่วนบุญส่วนกุศล ให้แก่ญาติมิตร พี่น้องหรือผู้รับไปแล้วได้รับบุญ ผู้สื่อข่าว รายงานมาจากจังหวัดลพบุรี ในวันนี้ว่า
ในวันจันทร์ที่ 28 พฤษภาคม 2561 ทางวัดชีแวะ ตำบลงิ้วราย อำเภอเมืองลพบุรี จังหวัดลพบุรี งานประเพณี พิธีกวนข้าวทิพย์ ส่งเสริมวัฒนธรรมไทยเป็น ประเพณีไทยภาคกลางในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช. ทางวัดชีแวะได้รื้อฟื้นประเพณีกวนข้าวทิพย์ ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราชขึ้นมาใหม่ ได้ร่วมกับ องค์การบริหารส่วนตำบลงิ้วราย สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดลพบุรี ตลอดถึง กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน นายตำบลงิ้วราย เข้าร่วม การจัดประเพณีกวนข้าวทิพย์ ขึ้นมา ใหม่ ทางวัดชีแวะ ได้จัดพิธีกวนข้าวทิพย์เป็นครั้งที่ 2 แล้ว ได้ทำการกวนข้าวทิพย์ หรือข้าวมธุปายาส (ข้าวกวนเข้ากับถั่วและน้ำนม) มาถวายเทวดาอารักษ์ ที่โคนต้นนิโครธ และนางสุชาดาได้มองเห็นพระสิทธัตถะ และคิดว่าเป็นเทวดา จึงได้ทำการถวายข้าวมธุปายาสถาดนั้นแก่พระองค์
เมื่อพระสิทธัตถะได้เสวยพระกระยาหารถาดนั้นแล้ว จึงนำถาดไปเสี่ยงสัตย์อธิษฐาน ว่าจะทรงบรรลุธรรมหรือไม่ หากจะทรงบรรลุธรรมได้ ให้ถาดลอยทวนน้ำ ปรากฏว่าถาดลอยทวนน้ำขึ้นไปได้อย่างอัศจรรย์ ซึ่งต่อมาพระองค์ก็ได้บรรลุสัมมาสัมโพธิญาณสำเร็จ จึงกล่าวได้ว่า ข้าวทิพย์ หรือข้าวมธุปายาสถาดนั้นเป็นส่วนหนึ่งของการบรรลุธรรม และเชื่อกันว่า หากได้ถวายข้าวทิพย์ แก่พระภิกษุสงฆ์ และพระรัตนตรัยแล้วไซร้ จะได้บุญมากๆ เลยทีเดียว
สำหรับประเพณีการกวนข้าวทิพย์นั้น จัดขึ้นในหลายพื้นที่ของทางภาคกลาง เช่น พระนครศรีอยุธยา ลพบุรี สิงห์บุรี เป็นต้น ซึ่งประเพณีกวนข้าวทิพย์นั้นทำมาแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยา แต่เลิกไปช่วงหนึ่ง ก่อนที่จะกลับมาฟื้นฟูอีกครั้ง ในช่วง รัชกาลที่ 4 อย่างไรก็ตาม ในพื้นที่ส่วนใหญ่ของภาคกลางประเพณีนี้เสื่อมความนิยมลงไปเยอะ แต่ก็ยังมีการจัดขึ้นอย่างเหนียวแน่น ในพื้นที่ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ลพบุรี และสิงห์บุรี
การเริ่มพิธีนั้น จะจัดพิธีแบบพราหมณ์ คือการตั้งบายศรีบวงสรวงเทพยดาในวันขึ้น 14 ค่ำเดือน 6 โดยบายศรีที่ว่านี้ประกอบไปด้วย ไตรีจีวร 1 ชุด ถาดใส่อาหาร ไข่ ข้าว ขนมต้ม ผลไม้ โดยก่อนการเริ่มพิธี พราหมณ์ จะสวดมนต์ชุมนุมเทวดาเสร็จแล้วจึงจะเริ่มพิธี กวนข้าวทิพย์
การกวนข้าวทิพย์ จะคัดเลือกผู้กวนเป็นเด็กสาวพรหมจารีย์ (ใส่ชุดนุ่งขาวห่มขาวที่แสดงถึงความบริสุทธิ์) แล้วใส่ส่วนผสมคือข้าวที่ยังไม่สุก เป็นน้ำนมอยู่ และ อาหารกับธัญพืชมงคล 9 ประการ ที่ประกอบด้วย นม เนย ถั่ว น้ำอ้อย น้ำตาล น้ำผึ้ง งา และ ผลไม้บางชนิด ใส่ลงไปในกระทะขนาดใหญ่ กวนให้เข้ากันเป็นเนื้อเดียวเหนียวข้น ก่อนจะช่วยกันปั้นข้าวทิพย์เป็นก้อน เพื่อถวายให้แก่พระภิกษุสงฆ์ในวัดของพื้นที่ ในวันที่ 15 ค่ำเดือน 6 ส่วนข้าวทิพย์ที่เหลือจะแจกจ่ายให้แก่ประชาชนทั่วไปได้ลิ้มรสกัน พระครูบุญศิริวัฒร์ สิกุขกาโม(หลวงพ่อบุญ) เจ้าอาวาสวัดชีแวะ ตำบลงิ้วราย อำเภอเมือง จังหวัดลพบุรี กล่าวว่า เนื่องในวันวิสาขบูชา ประจำปี 2561 ซึ่งตรงกับ วันอังคาร 29 พฤษภาคม 2561 ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 7 วัดชีแวะ ได้ร่วมกับ สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดลพบุรี องค์การบริหารส่วนตำบลงิ้วราย กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ตำบลงิ้วราย สถานีอนามัยตำบลงิ้วราย จัดพิธีกวนข้าว
ธุปายาส(ข้าวทิพย์) ถวายเป็นพุทธบูชา เนื่องในวันวิสาขบูชา วันที่ 29 พฤษภาคม 2561 ทางวัดฯจะมีพิธีถวายมหาสังฆทาน ในเวลา 09.00 น. และทาง ทางวัดชีแวะ ตำบลงิ้วราย อำเภอเมือง จังหวัดลพบุรี ได้มีอาหาร จัดพิธีปฏิบัติธรรมในวันวิสาขบูชา ระหว่าง วันที่ 28-31 พฤษภาคม 2561
ประเพณีกวนข้าวทิพย์ เป็นพระราชพิธีกระทำในเดือน ๑๐ ซึ่งมีมาตั้งแต่สมัยสุโขทัยและกรุงศรีอยุธยา เป็นราชธานี ในปัจจุบันนี้ส่วนใหญ่จะจัดในเดือน ๑๒ บางแห่งจะจัดในเดือน ๑ ซึ่งเป็นช่วงที่ข้าวกล้าในท้องนามีรวงข้าว และเครื่องกวนข้าวทิพย์ประกอบด้วยถั่ว นม น้ำตาล น้ำผึ้ง น้ำอ้อย งา เนย น้ำกะทิ และนมที่คั้นจากรวงข้าว
ความสำคัญ
ประเพณีกวนข้าวทิพย์เป็นพิธีกรรมของศาสนาพราหมณ์ ที่สอดแทรกในพิธีกรรมทางพุทธศาสนา เพื่อถวายแด่พระภิกษุสงฆ์ บูชาพระรัตนตรัย และอุทิศส่วนกุศลให้แก่ผู้ตาย
พิธีกรรมการจัดพิธีกรรม ยังคงรักษาแบบเดิมไว้ โดยมีพราหมณ์ทำพิธี และมีสาวพรหมจารีซึ่งจะพิถีพิถันคัดเลือกจากหญิงสาวที่ยังไม่มีระดู ด้วยต้องการบริสุทธิ์สำหรับสาวพรหมจารีที่จะเข้าร่วมพิธี ต้องสมาทานศีล ๘ และต้องถือปฏิบัติตามองค์ศีลอย่างมั่นคงสาระข้าวทิพย์เป็นอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการครบถ้วน เป็นประโยชน์ต่อร่างกาย ป้องกันโรคภัย. ทางวัดชีแวะ. ได้่มีประชาชนในพื้นที่ตำบลงิ้วรายและตำบล ใกล้ เคียงเข้าร่วมงานประเพณีกวนข้าวทิพย์อย่างคึกคัก
ใจรัก วงศ์ใหญ่ ข่าว/ สมชาย. เกตุฉาย. ภาพ/ ศูนย์ข่าว 5 เหล่าทัพ. จังหวัดลพบุรี